Swap, kelime anlamı olarak ‘takas’ demek. Ekonomi haberlerinde karşımıza çıkan swap ise, takas sözleşmesi anlamına geliyor. Peki bu takas sözleşmesi neyi kapsıyor? İki tarafın faiz ya da döviz cinsinden ödemelerini karşılıklı olarak belirli bir zaman diliminde ve bazı yükümlülüklere bağlı olarak değiştirmesi, yani takas yapması swap işleminin içeriğini oluşturuyor.
Swap türleri; para swapları, faiz swapları ve çapraz döviz swapı olarak üçe ayrılıyor. Döviz ve faiz swapı piyasalarda daha sık kullanılıyor. Nakit akışını dengelemek ve değiştirmek için yapılan, farklı faiz türlerine ilişkin borçların birbirleriyle değiştirilmesi olarak tanımlanan swap işlemlerinde, döviz kurlar ve faiz oranları büyük önem taşıyor.
Swap oranları, farklı faiz türlerine göre değişkenlik gösteriyor. Alıcının kısa vadede piyasalardan talep ettiği oran anlamına geliyor.
Faiz swaplarında, iki taraf arasında belirli bir para üzerinden farklı faiz oranlarına göre hesaplanacak tutarın anlaşılan vadede değişimi yapılıyor. Aynı para birimi üzerinden olan borçların faiz ödemeleri takas edilebiliyor ancak ana para takas edilemiyor.
Para swaplarında ise süreç, tarafların önceden anlaştıkları şartlar ve zaman dilimi içerisinde belirledikleri miktar para birimini değiştirmesiyle işliyor.
Çapraz döviz swaplarında farklı faiz yapısı ve farklı para birimleriyle borçlanan taraflar, sabit yükümlülükler dahilinde birbirlerinin borçlarına yönelik anlaşma sağlıyorlar.
Swap işlemleri, piyasadaki nakit akışını dengeleyip, değiştiriyor. Özellikle uzun vadeli yatırımlarda, taraflara büyük avantaj sağlayan swap işlemleri piyasalarda sıklıkla tercih ediliyor. Swap faizleri ise piyasalardaki enflasyon ve devalüasyon değerlerine göre değişkenlik gösteriyor. Yabancı piyasalara TL akışının kısıtlı olmasına bağlı olarak farklılıklar gösteren swap faiz oranları, yatırımcıların arz ve talep dengesinden de etkileniyor.
Para swapları nedir?
İlk modern para swapı 1982 yılında Dünya Bankası ve IBM arasında gerçekleştirilmiş ve sabit faizli Alman Markı ve İsviçre Frankı borçlarının Dünya Bankası’ndan sağlanan US Dolar borcu ile swap edilmesini içermiştir.
Bir para swapı iki taraf arasında, belirlenen tutarda bir paranın başka bir para ile değiştirilmesi ve belirli bir süre sonunda değiştirilen ana paraların geri verilmesini içeren bir anlaşma olarak tanımlanabilir.
Varlık swapları nedir?
Swap işlemlerinin risk yönetiminde bir yatırım aracı olarak kullanılması olanağı, varlık swaplarının ortaya çıkmasında önemli bir etken olmuştur. Özellikle 1980’li yılların yarısından itibaren swapların bu amaçla kullanılmasında büyük artışlar görülmeye başlanmıştır.
Varlık swapları, sentetik bir varlık yaratmak için bir varlık ve bir swapın kombine edilmesinden oluşur. Örneğin, aynı para birimi veya farklı para birimi üzerinden sabit faizli bir varlık, değişken faizli bir varlığa dönüştürülebilir.
Faiz swapı nedir?
Faiz swapları, piyasaya çıktıkları 1980’li yıllardan itibaren dünya çapında gittikçe büyüyen bir hacme ulaşmışlardır. Faiz swaplarının büyük bir çoğunluğu Amerikan Doları ile yapılmaktadır. Bununla birlikte özellikle 1985 yılından itibaren önde gelen diğer para birimleri üzerinden de faiz swapı işlemleri yapılmaya başlanmış ve gittikçe yaygınlaşmıştır.
İşlem hacmi bakımından faiz swapları, swap türleri arasında en başta gelenlerden biridir. Bir faiz oranı swapı, tarafların anlaştıkları varsayımsal ana para tutarına bağlı olarak hesaplanan sabit faiz ödemeleri ile dalgalı faiz ödemelerinin aynı para birimi üzerinden birbirleri ile değiştirilmesine ilişkin iki taraf arasında yapılan bir anlaşmadır.
Swap işleminin avantajları nelerdir?
– Kredi arbitrajısayesinde işletmeler, fonlama maliyetlerini azaltabilir.
– İşletmelerde etkin aktif ve pasif yönetimi sağlar.
– Farklı piyasalara erişim imkanı sağlar.
– Yeni kredi kullanma maliyetinin altında bir maliyetle yeni kaynaklara ulaşım imkanı sağlar.
– Farklı vadelerle sözleşme imkanı sağlar.
– Ticari sırları korumaya imkan verir.
– Üstlenilmişolan riskleri azaltıcı veya ortadan kaldırıcı etki yaratır.
Swap işleminin dezavantajları nelerdir?
– Kredi, faiz ve kur riski tamamen ortadan kalkmaz.
– Resmi ve organize bir piyasası bulunmamaktadır.
– Sözleşmelerin belirli bir standardı bulunmamaktadır.
