Avrupa Birliği’nin (AB) 1 Temmuz’da yürülüğe sokacağı “AB Dijital Covid Sertifikası” ve bu sertifika için açıklanan aşı kriterleri, Türkiye’de Sinovac aşısı yaptıranların AB ülkelerine gidip gidemeyeceğine dair tartışmalara yol açtı.
Peki AB’nin ‘aşı pasaportu’ ne anlama geliyor? Birliğin kendi içinde de tartışmalara yol açan sertifika nasıl işleyecek? Aılnan karar, AB ülkesi olmayan ülkelere seyahat için bir kriter getiriyor mu?
AB Dijital Covid Sertifikası nedir?
AB Dijital Covid Sertifikası, öncelikli olarak AB içi seyahat üzerindeki kısıtlamaların ortak bir kurallar sistemi temelinde kaldırılmasını, seyahat özgürlüğünün yeniden tesis edilmesini ve güvenli seyahatin sağlanmasını hedefliyor.
Duvar gazetesinde yer alan habere göre aşı yaptırmak istemeyenlere ayrımcılık yapılmaması adına sertifika, şu üç kriter temelinde alınabilecek:
- Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından onaylanmış aşıları yaptıran kişiler
- Ülkelerin kendilerinin belirleyeceği bir süre içinde yaptırılmış negatif test ibraz edenler
- Son 6 ay içinde Covid-19 geçirip bağışıklık kazanmış kişiler
Bu kriterlere uyan kişilerin, AB ülkeleri arasında sertifikayı göstererek karantina zorunluluğu olmadan seyahat edebilmesi öngörülüyor.
Sertifika nasıl hazırlanıyor?
Sözgelimi İtalya’da alınan bir sertifikanın Hollanda’da geçerli olmasını sağlayack olan sertifika, cep telefonlarından alınan bir QR kodu veya bunun kağıda basılı şeklinden oluşacak. AB vatandaşlarının kendi ülkelerinin sağlık sistemlerindeki kayıtlarından alınan veri, diğer ülkelerin sınır yetkilileri tarafından görülebilecek.
Bu uygulama, pilot projeyle 28 AB üyesinin 17’sinde şimdiden devreye girip test edildi. Bu ülkelerin sisteme bağlandığı, diğer üye ülkelerinde 1 Temmuz’a kadar bağlanmasının planlandığı belirtiliyor.
Avrupa İlaç Ajansı (EMA) hangi aşıları onayladı?
AB içi seyahatin kurallarını belirleyen bu sertifikanın Türkiye’de de yakından takip edilmesinin nedeni, EMA tarafından onay verilmiş aşılar ifadelerinin kullanılması. EMA’nın şu ana kadar acil kullanım onayı verdiği aşılar şu şekilde:
- Pfizer/BioNTech
- Moderna
- AstraZeneca
- Johnson & Johnson
Sinovac ve Sputnik V kabul edilmeyecek mi?
EMA, Türkiye’de özellikle 60 yaş ve üzerindeki çok sayıda kişinin yaptırdığı Çin menşeli Sinovac aşısını 4 Mayıs’ta incelemeye almıştı. EMA’nın Sinovac aşısını, olası onayı hızlandırmak için veriler sunuldukça ilerleyecek şekilde ‘gerçek zamanlı’ incelemeye tabi tutacağı belirtilmişti.
EMA aynı şekilde, Türkiye’de yakın zamanda yapılmaya başlanacak olan Rus menşeli Sputnik V aşısını da gerçek zamanlı incelemeye almıştı.
Sinovac, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) Covid-19’a karşı acil kullanımını tavsiye ettiği aşılar listesine de girmişti.
İtalya ve Almanya ise Sputnik V aşısının kendi topraklarında üretilmesi için Rusya ile anlaşmalar yapmıştı.
EMA onayı olmayan aşılarda karar ülkelerin olacak
AB Dijital Covid Sertifikası’nda da, üye ülkelerden EMA onayı almış aşıları yaptıran kişilere seyahat özgürlüğü tanınması istense de, onay almamış aşılar için kararın ucu açık bırakılıyor.
Ulusal hükümetlerin diğer aşıları kabul edip etmeyeceklerine kendilerini karar verebileceği belirtiliyor. Bu gri alan, herhangi bir ülkenin EMA onayı almamış aşıları yaptıran kişileri kabul etme kararı alabilmesi, bir diğer ülkenin ise bu kişilere test ve/veya karantina zorunluluğu getirebilmesi anlamına da geliyor.
Sözgelimi, EMA onayı olmayan Sinopharm ve Sputnik aşılarını halkına yapmış olan AB üyesi Macaristan’dan seyahat edecek kişiler, farklı ülkelerde farklı uygulamalarla karşılaşacak. Hollanda EMA onayı almamış aşıları yaptıran Macaristan vatandaşlarından test istemeyi planlarken, Belçika’nın AB Dijital Covid Sertifikası üzerinden Macarları kabul etmesi bekleniyor.
AB üyeleri arasındaki farklı uygulamaların bir diğer örneği de, Yunanistan’ın 50’yi aşkın ülkeden Sinovac, Sputnik ve Sinopharm aşılarını yaptırmış turistleri ‘bağışık’ sayarak kabul etmesi. Macaristan ise EMA onaylı aşıların, Sputnik V’in ve Sinopharm’ın yanı sıra Hindistan menşeli Covishield ile Çin menşeli Convidecia aşılarını da kabul edecek.
Türkiye için anlamı ne?
AB’nin 1 Temmuz’da yürürlüğe girecek Dijital Covid Sertifikası öncelikli olarak AB içi seyahatin kurallarını belirliyor. Bununla birlikte, küresel aşılama oranlarının yükselmesiyle, AB’nin diğer ülkelerden turistleri kısıtlama olmaksızın kabul etmesinin altyapısı olarak da yorumlanıyor.
Ancak şu an Türkiye’den Avrupa ülkelerine gitmek isteyen kişiler için hangi aşıyı yaptırdığından çok, Türkiye’nin hangi ülkenin seyahat listesinde hangi kategoride bulunduğu önemli. Örneğin, Türkiye’nin kırmızı listesinde bulunduğu ülkeler, seyahat etmek isteyen kişilerden hangi aşıyı yaptırdığına bakmaksızın karantinaya girmelerini veya test ibraz etmelerini isteyebilir.
