Sibirya tundrasında geçen yıl buz ve kayaları yüzlerce metre öteye fırlatan şiddetli bir patlamanın ardından gizemli ve geniş bir delik ortaya çıktı. Bu delik, Sibirya’da 2013’ten beri görülen 17. gizemli kraterdi.
Şimdi de Rusya Bilimler Akademisi ve Skolkovo Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’nden bilim insanları, bölgede henüz oluşum aşamasında olan üç yeni krater tespit etti.
Drone’la bölgeyi fotoğraflayan, 3D modelleme ve yapay zeka olanaklarından yararlanan araştırmacılar, bu gizemli kraterlerin büyük ihtimalle iklim değişikliğinden kaynaklandığını ortaya çıkardı.
Araştırmanın yazarlarından ve Skolkovo Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’nden Evgeny Chuvilin, “Geçen yılki krater, benzersiz bir şekilde korunmuştu. Kraterde henüz yüzey suyu birikmemiş, bu da bozulmadan el değmemiş ‘taze’ bir krateri incelememizi sağladı” diye konuştu.
Araştırmada ayrıca bir drone’nun bir kraterin derinliklerinde uçması ilk kez mümkün oldu. Bu sayede yerin 10 ila 15 metre altında metan gazının biriktiği boşluğun şekli görüntülenebildi.
Metan gazı nasıl patlıyor?
Bulgularını geçen hafta Geosciences isimli akademik dergide yayımlayan araştırmacılar, drone’la yaklaşık 80 fotoğraf çekti. Bu da kraterin 30 metre derinliğinde 3 boyutlu bir modelini oluşturmalarına olanak tanıdı.
Rusya Bilimler Akademisi Petrol ve Gaz Araştırma Enstitüsü’nden ve araştırmanın yazarlarından Igor Bogoyavlensky, “Üç denemede Drone’u az kalsın kaybedecektik. Ama sonunda üç boyutlu model oluşturmak için gereken verileri toplamayı başardık” ifadelerini kullandı.
Kraterin alt kısmında sıradışı mağaralar ve oyuklar olduğunu gösteren model, bilim insanlarının varsayımlarını büyük ölçüde doğruladı. Metan gazı, buzdaki bir oyukta birikiyor ve bir tümsek oluşturuyordu. Giderek büyüyen bu tümsek, patlamanın ardından geride büyük bir krater bırakıyordu.
Araştırmacılar metanın kaynağını henüz belirleyemediği. Kimyasalın Dünya’nın derin katmanlarından veya yüzeye daha yakın yerlerden ya da her ikisinden de gelebileceği ifade edildi.
İklim değişikliğinin rolü
Metan, ısıyı hapseden ve gezegeni ısıtmada karbondioksitten çok daha etkili olan güçlü bir sera gazı. Sibirya’daki donmuş toprak da bu metanın depolandığı devasa bir rezervuar olarak düşünülebilir.
Ancak yazların daha sıcak geçmesi (Kuzey Kutbu küresel ortalamadan iki kat hızlı ısınıyor) bir kapak görevi gören donmuş toprak tabakasını zayıflatarak gazın sızmasını kolaylaştırıyor.
Uzmanlar, bölgedeki toprakların atmosferden iki kat fazla karbon tuttuğunu tahmin ediyor ve bu da bölgeyi iklim değişikliğiyle mücadelede son derece önemli hale getiriyor.
Chuvilin, “İklim değişikliğinin, Kuzey Kutbu’ndaki donmuş toprakta ortaya çıkan gaz patlaması kraterleri üzerinde etkisi var” ifadelerini kullandı.
Zira araştırmacılar, uydu görüntülerini kullanarak 17. kraterin oluştuğu zamanı da belirlemeyi başardı. Toprağın altındaki tümseğin 15 Mayıs ve 9 Haziran 2020 arasında patladığı düşünülüyor.
Krater ilk olarak 16 Temmuz 2020’de bir helikopter uçuşu sırasında tespit edilmişti. Chuvilin’e göreyse bu zamanlama tesadüf değil:
Yılın bu zamanlarında çok fazla Güneş enerjisi akışı olur. Bu aralık, karın erimesine ve zeminin üst katmanlarının ısınmasına neden olan, toprağın özelliklerinde değişikliklere yol açan zamandır.
