İrrasyonel inançlar, kişinin yaşamını olumsuz etkileyen, mantıksal temele dayanmayan düşünceler olarak tanımlanabilir. Psikiyatri pratiğinde sıkça rastlanılan bu tür inançlar, bireylerin gerçeklikle olan bağını zayıflatabilir ve duygusal sağlıklarını olumsuz yönde etkileyebilir.
Bu durumu açıklayan ilginç bir vaka öyküsü, irrasyonel inançların ne kadar güçlü ve yanıltıcı olabileceğine dair çarpıcı bir örnek sunuyor. Bir hasta, kendisinin bir ceset olduğuna inandığı için yemek yemiyor ve kendisine bakmıyordu. Bir psikiyatr, saatlerce süren seanslar boyunca hastayı bir ceset olmadığına ikna etmeye çalıştı. Sonunda, ona bir cesetten kan gelip gelmeyeceğini sordu. Hasta, cesetlerden kan gelmeyeceğini söyledi. Bunun üzerine psikiyatr, hastayı küçük bir deneye ikna etti: Hastanın derisini hafifçe iğneyle deldi ve kan akmaya başladı. Hasta, akan kanı görünce büyük bir şaşkınlıkla, “Demek ki cesetlerden de kan geliyor!” dedi. Bu hikaye, irrasyonel inançların gücünü ve kişiyi nasıl yanıltabileceğini açıkça gösteriyor.
Bu tür irrasyonel inançlar, sadece psikiyatrik vakalarla sınırlı değildir. Günlük yaşamda hepimiz, zaman zaman bu tür düşüncelere kapılabiliriz. Ancak bu inançlarla yüzleşmek ve onları değiştirmek mümkündür. David Burns’un “İyi Hissetmek” adlı kitabı, bu konuda önemli bir kaynak olarak öne çıkıyor. Burns, bilişsel çarpıtmaların, yani gerçek dışı düşüncelerin nasıl farkına varılabileceğini ve bunlarla nasıl başa çıkılabileceğini açıklıyor.
Burns’un yaklaşımına göre, kişinin olumsuz düşüncelerini sorgulaması ve onları daha gerçekçi, olumlu düşüncelerle değiştirmesi gerekir. Bunu başarmak için, kişinin kendi düşüncelerine eleştirel bir gözle bakması önemlidir. Örneğin:
– Bu inancımın ne gibi avantajları ve dezavantajları var?
– Bu inanca daha az ya da daha fazla inanmış olsaydım ne değişirdi?
– Bu düşüncenin ne kadarı gerçeklere dayanıyor?
Bu tür sorular, bireyin irrasyonel inançlarını sorgulamasına ve daha dengeli bir bakış açısı geliştirmesine yardımcı olabilir.
Sonuç olarak, irrasyonel inançlarla başa çıkmak, kişinin duygusal sağlığı için kritik öneme sahiptir. “İyi Hissetmek” gibi kaynaklar, bu süreçte rehberlik sağlayabilir ve bireylerin daha sağlıklı düşünme alışkanlıkları geliştirmesine katkıda bulunabilir. Unutmayın, herkes zaman zaman irrasyonel düşüncelere kapılabilir, ancak bu düşünceleri tanımak ve onlarla başa çıkmak tamamen sizin elinizde.
Dr. Mahmut Bektaş
Chartered Counselling Psychologist
