Bu kişiler, belirli oranda yatırım karşılığında Malta, Bulgaristan ve Kıbrıs’tan satın aldıkları “altın pasaportlar” sayesinde, AB vatandaşı olarak göründükleri için yaptırımlardan etkilenmiyor.
Hollanda’da kamu yayıncısı NOS’un araştırmasına göre, Ukrayna’nın işgali sonrası, AB pasaportu taşıyan Rus iş insanlarına yaptırım çabaları başarısız oluyor.
Oligark adı verilen aşırı varlıklı Rus iş insanlarının büyük bölümü, Malta, Kıbrıs ve Bulgaristan’dan satın aldıkları AB pasaportlarını taşıyor.
Maltalı araştırmacı gazeteci Matthew Caruana Galizia, Rus oligarkların Avrupa’daki tüm belgelerde Malta ya da ikinci pasaportu aldıkları diğer ülkelerin vatandaşlığını ön plana çıkardıklarına işaret ediyor.
Galizia, “Örneğin Fransa’da bir şirket kuracaksanız Malta vatandaşlığını kullanırsınız. Maltalı olarak kayıtlara geçtiğiniz için de Fransız makamları tarafından tespit edilemezsiniz” diyor.
Avrupalı Ruslar’ın kolaylıkla kaçınabilecekleri diğer yaptırımlardan biri de Rusya’dan AB’ye 100 bin euro’dan fazla para yatırılmaması şartıdır. Buradaki önemli ayrıntı ise, bu uygulamanın “bir AB üyesi ülkenin vatandaşları ile geçici veya kalıcı oturma iznine sahip olan kişiler için geçerli” olmaması.
Yaptırımlar ve ihracat kontrolü uzmanı avukat Yvo Amar’a göre, bu istisna nedeniyle AB pasaportuna ya da oturma iznine sahip Rus vatandaşları da yaptırımlardan etkilenmiyor.
Amar çifte pasaportlu Rusların, farklı yaptırım rejimleri arasında gezinebilmek için paralarını yayıp, yine de bunlara bir şekilde erişebileceklerine dikkati çekiyor.
Avrupa Üniversite Enstitüsü’nden Prof. Dr. Miguel Maduro, bu düzenlemenin, AB’nin vatandaşlarına Rusya’dan paralarını çekme fırsatı sunmak istemesinden kaynaklandığını vurguluyor.
Maduro, AB’nin vatandaşlarının veya sakinlerinin Avrupa banka hesaplarına para yatırmaya devam etmelerine izin vermesinin mantıklı bir tutum olduğunu düşünüyor ve “Bunu sınırlamak da hukuken mümkün ama bu siyasi bir tercih” diye konuşuyor.
Avrupa’daki oligarkların yaptırımlardan kaçmalarına yardımcı olan bir başka unsur da, sahip oldukları süper yatlar. Rus zenginleri, Ukrayna’nın işgali öncesi Malta ve diğer AB ülkelerindeki yatlarını hızla Türkiye ve diğer yaptırım dışı ülkelere taşıdı.
Örneğin Malta vatandaşı da olan Rus iş insanı Maxim Shubarev, lüks yatını Türkiye limanlarına demirledi.
Avrupa Parlamentosu bu nedenle uzun süreden beri tartışma konusu olan “altın pasaport” uygulamasının yasaklanmasını istiyor.
Malta, Bulgaristan ve Kıbrıs tarafından belirli bir yatırım karşılığı alınan pasaportların en büyük müşterileri arasında Rusya ve Belaruslu zenginler bulunuyor.
Bazı Arap zenginleri ile suç örgütü üyelerinin de para karşılığı AB vatandaşlığı aldığı yönündeki haberler rahatsızlık yaratıyor.
Özellikle Malta ve Kıbrıs, pasaport satışlarından milyarlarca euro gelir elde ediyor. Son yıllarda sattıkları binlerce altın pasaport, bu iki ülkenin bütçesinde önemli bir yer tutuyor.
Malta’nın 2012-17 yılları arasında sattığı tüm pasaportların yüzde 40’ını Rusya vatandaşları aldı.
Kıbrıs’ta altın pasaport alan Rusya vatandaşlarının oranı ise yüzde 50’den fazla. Ada’nın Rum tarafında en az 9 Rus oligarkı bulunuyor.
Avrupa Parlamentosu, altın pasaport programlarının yasaklanması çağrısında bulundu. Parlamento ayrıca bu yolla AB vatandaşı olan tüm Rusya vatandaşlarının da yeniden incelenmesini istedi.
Ancak Hollanda’daki Groningen Üniversitesi’nden ekonomi hukuku uzmanı Prof. Dr. Hans Vedder’e göre, AB’nin bunu kendi başına uygulaması zor.
Yaptırımların AB tarafından değil, üye devletler tarafından uygulanacağının altını çizen Vedder, “AB’nin varlıkları dondurabilecek bankası yok ve gemileri de zincirleyemez. Bunu üye ülkeler yapmalı” diyor.
Avrupa Parlamentosu’nun bu düzenlemeyi kaldırma yetkisi yok. Bu sorumluluk üye ülkelere ait.
AB Komisyonu, bir süre önce Malta ve Kıbrıs’a karşı bir “ihlal prosedürü” başlattı. Komisyon üyesi Didier Reynders, sadece Rus vatandaşları için değil, bu uygulamanın tamamen yürüklükten kaldırılmasını istediklerini vurguladı.
Malta hükümeti, yoğun tepkiler üzerine geçen hafta sadece Rusya ve Belarus vatandaşları için altın pasaport uygulamasını askıya aldığını duyurdu.
Malta basınına göre, hükümet tarafından gerekçe olarak da, “savaş nedeniyle mevcut durum tespiti kontrollerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilememesi” gösterildi.
Ancak diğer ülke vatandaşlarına yönelik altın pasaport satışı devam ediyor.
BBC
