Çin’in Vuhan kentinde tespit edildikten sonra dünya çapında yayılan yeni Coronavirüs, tüm önlemlere rağmen etkisini sürdürüyor. Bilim insanları salgına çare bulmak için adeta yarışırken, Covid-19’dan kurtulan kişi sayısı da artıyor. Coronavirüs vakalarının 1 milyon 861 bin 670’ye ulaştığı bugün itibarıyla iyileşenlerin sayısı da 431 bin 536 olarak bildirildi.
Öte yandan hastalıktan kurtulmaya dair hala bilinmeyen pek çok şey var. Kaç kişinin iyileştiği, hastalığın uzun vadede onları nasıl etkileyeceği veya ne kadar süre boyunca bağışık olacakları hala belirsiz. Ancak uzmanların bu sorulara verecekleri bazı önemli cevaplar da var.
Business Insider’ın derlediği uzman görüşleri, iyileşenler hakkında bilinen her şeyi ortaya koydu:
Kaç kişi iyileşti?
Verilerin 431 bin 536’yı göstermesine rağmen gerçek sayının bundan daha fazla olduğu tahmin ediliyor.
Johns Hopkins Üniversitesi gibi prestijli kurumlar dünyadaki her bir eyalet, bölge ve ilçe tarafından bildirilen vaka ve ölüm oranlarını takip ediyor. Ancak iyileşmelere dair veriler bunlardan daha belirsiz. Çünkü birçok yerel yönetim, yurttaşların kaçının iyileştiğini bildirmiyor.
CNN’e konuşan üniversite sözcüsü Douglas Donovan, “Çin dışında iyileşen vakalar, yerel medya haberlerine dayanan ülke düzeyinde tahminlerdir ve gerçek sayıdan epey düşük olabilir” dedi.
Ayrıca ABD de dahil olmak üzere bazı ülkelerde sınırlı test nedeniyle resmi tanılarda en ciddi vakalara öncelik veriliyor. Hafif semptomlar gösteren veya hiç göstermeyen kişilerin, test yaptırma olasılıkları daha düşük. Bu da pek çok hafif enfeksiyonun, toplam vaka veya iyileşme sayısına dahil edilmediği anlamına geliyor.
Ancak Chicago Rush Üniversitesi Tıp Merkezi’nden bulaşıcı hastalıklar profesörü Dr. Bala Hota’ya göre gerçek enfekte kişi sayısının bilinmesi, hastalığın ne zaman zirve yapacağına ve normal hayata ne zaman dönüleceğine dair daha iyi modeller hazırlanması için çok yararlı olacak.
İyileşme ne kadar sürüyor?
CNN’e konuşan Hota, birçok hastanın iyileştiği ve artık bulaşıcı olmadığı düşünüldüğünde bile yorgun hissettiğini ve hafif bir öksürüğün devam ettiğini söyledi. Buna göre tamamen normale dönmeleri uzun sürebiliyor.
Dünya Sağlık Örgütü’nün Acil Durumlar Programı’nın genel müdürü Dr. Mike Ryan, Mart ayındaki basın toplantısında, “Bu hastalıktan kurtulmak 6 hafta kadar sürebilir” demiş ve eklemişti: “Çok şiddetli geçiren kişilerinse hastalıktan kurtulması aylar alabilir.”
Öte yandan ventilatör kullanan hastalar için süreç farklı işliyor.
US News & World Report’a konuşan Washington Harbourview Tıp Merkezi’nden Prof. Dr. J. Randall Curtis, bu hastaların genellikle birkaç hafta boyunca ventilatöre bağlı kalması gerektiğini söyledi ve ekledi: “Ve sonra, ventilatörden ayrılırken, genellikle birkaç gün boyunca yoğun bakım ünitesinde kalırlar. Ardından güç toplamak için birkaç gün ila bir hafta boyunca hastanede gözetim altında tutulmaları gerekir.”
Sonraki etkiler neler?
ABC News’e konuşan Chicago Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden patoloji profesörü Dr. Shu-Yuan Xiao, çoğu hafif vakada “kalıcı bir etki olmadan” iyileşme beklediklerini söyledi. Ancak ciddi hastalık gelişen kişilerde senaryo bu kadar iyimser değil.
Hong Kong Hastane Yönetimi, Mart ayında, 12 iyileşmiş vakadan oluşan bir grup içinde “iki ila üç” kişinin akciğer kapasitesinde azalma olduğunu bildirmişti. South China Morning Post’a göre bu kişiler yürürken solunum zorluğu çekiyordu. 9 hastanın ciğer taramalarında ise organ hasarı belirtileri görülmüştü. Ancak koronavirüs ilk kez Aralık ayında tanımlandığından, iyileşmiş hastaları araştırmak ve bulguları yayınlamak için araştırmacılar kısıtlı bir süreye sahipti. Yani bu durumun tam tespiti için daha fazla vaka incelemesi gerekiyor.
Uzmanlar ayrıca, akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) geliştiği durumda hastanın akciğer dokusunun yaralabileceğini de söylüyor.
Öte yandan Johns Hopkins Sağlık Güvenliği Merkezi’nde bulaşıcı hastalık uzmanı Dr. Amesh Adalja, “Sizi yoğun bakım ünitesine taşıyacak şiddetteki herhangi bir hastalıkta da aynı sonuç görülür” diyor.
Adalja ve Şiao’ya göre, ağır hastalık geçiren bazı vakaların akciğer fonksiyonlarında tam iyileşme görülmeyebilir.
Bağışıklık ne kadar koruyor?
Enfekte olmuş kişiler, virüsle tekrar karşılaştığında savaşabilecek antikorlar geliştiriyor. Bu da onları “bağışık” kılıyor. Ancak bu korumanın ne kadar sürdüğü belirsiz.
The Daily Show’a konuşan Dr. Anthony Fauci’ye göre virüsün çok fazla mutasyon geçirmediği düşünülüyor. Bu yüzden sonbaharda ikinci bir salgın dalgası gelirse iyileşen kişiler muhtemelen bağışıklığını koruyacak. Bu nedenle, iyileşen kişilerin tanımlanması salgınla mücadelede önem arz ediyor. Çünkü bu kişilerin güvenli bir şekilde işe geri dönebilmesi de mümkün.
Üstelik birkaç firmanın bağışıklığı olan kişileri tanımlamak için Covid-19 antikorlarını tespit edebilen kan testleri geliştirdiği bildiriliyor.
Öte yandan bazı raporlar, bağışıklığın umduğumuz kadar uzun sürmediğine dair endişelere neden oldu. Yonhap Haber Ajansı’na göre Koreli uzmanlar Pazartesi günü, Coronavirüsten kurtulan 51 kişilik bir grubun daha sonra pozitif test sonucu aldığını açıkladı.
Ancak Kore Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin genel müdürü Jeong Eun-kyeong, bu 51 kişinin yeniden enfekte olmasından ziyade virüsün tekrar aktifleşme olasılığının daha yüksek olduğunu söyledi.
Gönüllü tecridi ne zaman bitirmeli?
Hastalık Kontrol Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre hastaysanız ve ne zaman iyileştiğinizi nasıl bileceğinizi merak ediyorsanız, uzmanların yönergelerini takip etmelisiniz.
Test yaptırmadıysanız CDC’nin belirlediği bu üç kriteri karşılayana kadar tecritte kalmalısınız:
– Ateş düşürücü kullanmadan en az 72 saat boyunca ateşinizin çıkmaması
– Diğer belirtilerinizin de (nefes darlığı veya öksürük gibi) ortadan kalkması
– Semptomların başlamasından bu yana en az 7 gün geçmesi
Bir tanı testi yaptırdıysanız veya yaptıracaksanız, tecridi bitirmeden önce 24 saat arayla iki kez negatif sonuç görmeniz gerekiyor. Bu testler, belirtilerin bitişinden sonra yapılmalı.
