Uzun yıllardır yapılan araştırmalar yalan söyleyeni tespit etmek için pek çok yol olduğunu ortaya koyuyordu. Ancak yeni yapılan bir araştırma yalanı tespitte çığır açacak gibi görünüyor.
Daha önceki araştırmalar, yalan söyleyenlerin yüz hareketlerine veya sözlerindeki ipuçlarına odaklanmak gibi bir dizi yöntemin belirleyici olduğunu söylüyordu.
Bu ipuçlarından biri de yalan söylediğinden şüphe edilen kişinin dikkatini dağıtarak açığını yakalamaya çalışmaktı.
Amsterdam Üniversitesi Davranış Bilimleri Fakültesi’nden Bruno Verschuere ve meslektaşları, bu kişilerin söylediklerindeki ayrıntı düzeyine odaklanmanın en iyi taktik olduğu sonucuna vardı.
Ekip, yalanı gerçekten ayırt etmek için birden fazla noktaya odaklanmanın aslında işleri daha da zorlaştırdığını savunuyor.
Verschuere, “Bu aslında imkansız bir görev” ifadelerini kullandı.
Hakemli bilimsel dergi Nature Human Behaviour’da yayımlanan araştırmada bir dizi deney yapıldı.
Deneye katılan kişiler yalancı ve masum olmak üzere iki gruba ayrıldı. Suçlu grup, bir dolaptan sınav sorularını çalmakla görevlendirildi ve daha sonra bu konuda yalan söylemek zorunda kaldı. Masum grup ise yalnızca kampüste vakit geçirdi.
Soruların çalınmasıyla ilgili soruşturmada iki grubun da ifadesine başvuruldu ve bu ifadeler ayrı bir katılımcı grubuna izletildi. Bu katılımcılar, hangi grubun yalan, hangisinin doğru söylediğini anlamaya çalıştı.
İlk olarak katılımcılara herhangi bir ipucu değerlendirmekte özgür oldukları söylendi. Bunun sonucunda katılımcıların tahminlerinin neredeyse şansa dayalı olduğu tespit edildi.
Daha sonra da katılımcılardan yer, kişi, zaman ve konum gibi ayrıntılara odaklanarak ifadeleri yeniden değerlendirmeleri istendi. Bu durumda yalanları gerçeklerden daha iyi ayırt edebildikleri görüldü.
Denemelerden birinde, tüm ipuçlarını göz önüne alan katılımcıların yüzde 59 oranında başarı gösterdiği saptandı. Sadece ayrıntılara odaklanıldığında ise oran yüzde 66’ya yükseldi.
Verschuere bulgularla ilgili şu açıklamada bulundu:
“Doğruyu söyleyenler, olayı bizzat yaşadıkları için zengin tarifler verebilirken, yalancılar ayrıntılar kurgulamış bile olsa yakalanma riskleri artıyor.”
